👉click vào đây TẢI TÀI LIỆU
· Nguồn gốc cây lúa trồng Châu Á (Oryza sativa) và ở Việt Nam
Trên thế giới có hai loài lúa trồng được xác định từ thời cổ đại cho đến ngày nay. Đó là loài lúa trồng Châu Á (Oryza sativa) và loài lúa trồng Châu Phi (Oryza glaberrima). Loài lúa trồng Châu Phi đã được xác định nguồn gốc ở vùng thung lũng thượng nguồn sông Niger (ngày nay thuộc Mali). Loài lúa trồng Châu Á có nguồn gốc phát xuất đầu tiên ở đâu vẫn là đề tài tranh luận của các nhà khoa học thế giới và ngày càng sáng tỏ với những khai quật khảo cổ học có tính đột phá và những phương pháp phân tích hiện đại dựa trên cơ sở phân tích phóng xạ và AND.
Trước đây có 4 giả thuyết về nơi
phát xuất đầu tiên của cây lúa trồng Châu Á, đó là: nguồn gốc Trung quốc, nguồn
gốc Ấn Độ, nguồn gốc Đông Nam Á và giả thuyết Đa trung tâm phát sinh.
----
1-Giả thuyết cây lúa trồng Châu Á có nguồn gốc từ Trung Quốc
Theo Giả thuyết này thì Trung Quốc
là nước có bằng chứng liên quan đến cây lúa trồng sớm nhất trên thế giới được
công nhận.
Để khẳng định lại điều này, trong
năm 2011, một nỗ lực kết hợp của Đại học Stanford (Mỹ), Đại học New York (Mỹ),
Đại học Washington (Mỹ) và Đại học Purdue (Mỹ) đã cung cấp bằng chứng để kết luận
rằng lúa thuần ở Châu Á có nguồn gốc duy nhất ở thung lũng sông Dương Tử của
Trung Quốc. Nhưng tùy thuộc vào đồng hồ phân tử được sử dụng bởi các nhà khoa học,
thời gian xuất hiện cây lúa trồng đầu tiên ở Trung Quốc cách nay từ 8.200 đến
13.500 năm. Điều này phù hợp với các dữ liệu khảo cổ học nổi tiếng về đề tài
này.
Tuy nhiên, trong năm 2003, ở Hàn
Quốc khám phá nhiều hạt gạo cháy ở tỉnhChungbuk có niên đại phóng xạ khoảng
15.000 năm (IRC, 2003); nhưng nước này không thể là trung tâm nguồn gốc của cây
lúa trồng Châu Á và Hàn Quốc không chứng minh được các hạt gạo khai quật đó là
lúa hoang hay lúa trồng. Do đó cho đến hiện nay Trung Quốc vẫn là nước có bằng
chứng cây lúa trồng sớm nhất thế giới.
---
2-Giả thuyết nguồn gốc cây lúa trồng từ Ấn Độ
Giả thuyết này được chứng minh dựa
trên di vật cổ nhất là hạt lúa và vỏ trấu được tìm thấy trên đồ gốm và trầm
tích phân bò ở Koldihwa- Uttar Pradhesh, có niên đại phóng xạ 6.570 và 4.530
B.C. (Vishnu-Mittre 1976; Sharma et al. 1980).
Với niên đại đó vẩn muộn hơn nhiều
so với các di vật cây lúa tìm thấy ở Trung Quốc.Do đó giả thuyết này không được
nhiều người chấp nhận.
---
3-Giả thuyết nguồn gốc cây lúa trồng ở vùng núi Đông Nam Á
Trong vùng Đông Nam Á (ĐNA) gồm cả
Việt Nam, có rất ít công cuộc khai quật trên diện tích rộng lớn để nghiên cứu
so với các hoạt động khảo cổ qui mô tại hai quốc gia lớn: Trung Quốc và Ấn Độ.
Vì vậy các giả thuyết về cây lúa trồng có nguồn gốc từ vùng ĐNA và các cuộc khảo
cổ học quy mô của vùng này chưa có tiếng vang để tạo sức thuyết phục đối với
các nhà khảo cổ học khác trên thế giới.
Giả thuyết cây lúa trồng có nguồn
gốc ở Châu Á được chứng minh thuyết phục nhất bởi Higham (1989) báo cáo vỏ trấu
và liềm gặt lúa bằng vỏ sò được tìm thấy ởKhok Phanom Di gần vùng vịnh Thái
Lan, có niên đại phóng xạ 6.000-4.000 năm TCN. Di chỉ này có tương quan đến di
chỉ văn hóa Hòa Bình ở Việt Nam. Nhưng niên đại vẩn thấp hơn các di vật cây lúa
trồng ở Trung Quốc. Do đó giả thuyết này cũng không được chấp nhận.
---
4-Giả thuyết đa trung tâm phát sinh cây lúa trồng Châu Á.
Giả thuyết này được chứng minh
thuyết phục bởi Chang (1985), chuyên gia di truyền cây lúa của IRRI, ông xem
xét lại tất cả tin liệu và các dữ kiện khoa học, khảo cổ, sinh học tiến hóa, hệ
thống sinh học và lịch sử nông nghiệp để đưa ra kết luận rằng lúa trồng ở châu
Á có thể bắt nguồn từ nhiều địa điểm một cách độc lập và đồng bộ, vì những nơi
này hiện có nhiều loài lúa hoang và lúa trồng cùng sống trong một môi trường.
Những địa điểm này khởi đầu từ đồng bằng sông Ganges đến miền bắc Myanmar, miền
đông bắc Thái Lan, bắc Lào, bắc Việt Nam, miền nam và tây nam Trung Quốc, và những
vùng lân cận khác.
Điều này có thể suy diễn cho nền
nông nghiệp sơ khai xuất hiện độc lập, vì sự di chuyển xuyên quốc gia hoặc lục
địa còn rất giới hạn trong thời kỳ cách nay 10-8 thiên niên kỷ.
Giả thuyết này hợp lý hơn cả vì
trước khi trồng lúa con người đã thu hoạch lúa hoang để làm lương thực. Khi lúa
trồng phát triển vẩn đan xen với lúa hoang và lúa hoang mất dần và nhiều loài
đã tiệt chủng.
Với giả thuyết này Việt Nam có thể
là một trong những nơi phát sinh cây lúa trồng ở Châu Á. Giả thuyết của Chang rất
được nhiều nhà khoa học hiện đại ủng hộ.
· Nền văn minh lúa nước ở Việt Nam
Văn minh lúa nước là những nền
văn minh cổ đại xuất hiện từ cách đây khoảng 10.000 năm tại vùng Đông Nam Á và
Nam Trung Hoa. Nền văn minh này đã đạt đến trình độ đủ cao về các kỹ thuật canh
tác lúa nước, thuỷ lợi, phát triển các công cụ và vật nuôi chuyên dụng. Chính sự
phát triển của nền văn minh lúa nước đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự ra đời của
những nền văn hoá đương thời như Văn hóa Hemudu, Văn hóa Đông Sơn, Văn hóa Hòa
Bình .v.v. Cũng có những ý kiến cho rằng, chính nền văn minh lúa nước là chiếc
nôi để hình thành cộng đồng dân cư có lối sống định cư định canh và các giá trị
văn hoá phi vật thể kèm theo, đó chính là văn hóa làng xã.
Cây lúa nước chỉ có thể phát triển
tốt khi sống ở những khu vực khí hậu phù hợp như các vùng nhiệt đới, và có điều
kiện canh tác tốt, năng suất cao khi hàng năm các con sông lớn như sông Mê
kông, sông Hồng, sông Mã... mang theo một lượng phù sa mới, bồi đắp hàng năm
vào các mùa nước lũ.
Một số nhà khoa học khác không
công nhận Đông Nam Á là trung tâm phát sinh nông nghiệp mà chỉ xếp hạng nó vào
trung tâm thứ yếu. Họ cho rằng về địa thế và khí hậu, cũng như chủng tộc, miền
châu thổ sông Hồng cùng nguồn gốc trong tiền sử với Nam Trung Hoa. Nên vùng
Đông Nam Á là nơi phát sinh thứ yếu của cây lúa trồng từ miền nam Trung Hoa.
Một số khá đông các nhà nghiên cứu
khác cho rằng Nam Trung Hoa là trung tâm chính yếu phát sinh trồng trọt song
song với các trung tâm khác ở Trung Đông và Ấn Độ.
Đến nay, vẫn còn có nhiều sự bất
đồng trong giới khoa học về các trung tâm sơ khởi nông nghiệp. Burkill và Sauer
đưa ra nhiều chứng cứ cho rằng Á Đông chính là nguồn gốc của các thứ khoai, củ.
Sau đó theo đường hàng hải, khoai Á Đông được phân tán đi các đảo ngoài Thái
Bình Dương, Châu Phi và Châu Mỹ.
còn tiếp..
